Augustowo

"Dzisiejsza wieś Augustowo wyróżnia się w gminie Bielsk swoją wielkością i regularną zabudową. Zawdzięcza to niezwykle gospodarnej królowej Bonie, żonie króla Zygmunta Starego.

Nazwa wsi została nadana na cześć króla Zygmunta Augusta, syna królowej Bony i Zygmunta Starego[1]. Augustowo jest po raz pierwszy wymieniane w źródłach pod rokiem 1576, ale źródło słów nazwy wskazuje, że zostało założone w pierwszej połowie XVI wieku. Najprawdopodobniej nastąpiło to po 1532 roku. Już wcześniej, w lutym 1524 roku, Bona otrzymała od Zygmunta Starego bezludne niemal puszcze długości 200 km i szerokości 50 km, ciągnące się od Narwi po Żmudź. Zarządcą mianowała Iwana Michajlowicza Charewicza, który okazał się świetnym administratorem[2]. Najprawdopodobniej powstanie Augustowa jest związane właśnie z przypadającą na ten okres lokacją Bielska na prawie magdeburskim. Podczas lokacji miastu nadano grunty w sąsiednich wsiach już istniejących, jak i w nowo założonych, na przykład w Augustowie.

Królowa Bona osobiście zajmowała się wieloma przedsięwzięciami osadniczymi. Nakazywała zasiedlanie pustych obszarów i dbała o rozwój nowych miejscowości. Miejscowość  zorganizowali podlegli królowej urzędnicy, sprowadzając osadników[3]. Podczas organizacji wsi przeprowadzono też pomiarę włóczną. Szczegółowo opisano każdą wieś: granice, wielkość i jakość gruntów, położenie wsi, wyliczono imiennie wszystkich chłopów. To właśnie wtedy ustalono sposób i miejsce stawiania domów. Wszystko było dokładnie określone. To dzięki temu Augustowo do dziś zachowało regularną zabudowę, odróżniającą się na przykład od dawnych wsi drobnoszlacheckich, gdzie domy stawiano chaotycznie. Augustowo wyróżniał zawsze duży obszar, to również zasługa królowej Bony.

Lustracja z 1576 roku podaje bowiem, że wieś ta obejmowała grunty należące do bielskich mieszczan. Liczyła łącznie 164 włóki, a więc około 2 950 ha. Była to ziemia średnio urodzajna. W 1576 roku mieszczanie zapłacili z niej ponad 109 kop i 20 groszy litewskich podatku, po 40 z każdej włóki. W źródle pojawia się nazwisko wdowy Korinlowej, której za ten rok umorzono całość czynszu z 1 włóki, ze względu na spalenie się jej domu. Przy wsi uprawianych było ponadto 27 morgów, zapewne już przez chłopów. Z każdej morgi zapłacono 3 grosze litewskie podatku, łącznie 1 kopę i 21 groszy[4].

Lustracja z 1602 roku wykazuje, że wspomniane 164 włoki ziemi nadal pozostawały w ręku mieszczan. Zapłacili oni wówczas po 40 groszy litewskich podatku z każdej włóki, łącznie 100 kop i 2 grosze. Z położonych w pobliżu 27 morgów zapłacono po 3 grosze litewskie należności, razem 1 kopę i 210 groszy[5].

Wieś  zamieszkali Rusini wyznający prawosławie. Można przypuszczać, że w XVII lub XVIII wieku wzniesiona została cerkiew prawosławna. Aż do XIX wieku Augustowo stanowiła własność miasta Bielska. Według danych z 1798 roku miejscowość ta liczyła 407 włók ziemi uprawnej i 142 gospodarzy[6].

Augustowo leżało i leży na szlaku wiodącym do Bielska biegnącym od zachodu. To właśnie w Augustowie wiosną 1807 roku witano wkraczające do Bielska wojska napoleońskie. Miasto wydelegowało specjalną grupę mieszczan w tym celu. Wznoszono okrzyki „Wiwat Napoleon - nasz zbawca"[7].

W 1861 roku nastąpiło uwłaszczenie ziemi i miejscowość stała się samodzielna. Włączono ją do gminy Malesze. Była to duża miejscowość licząca około 1900 roku 1 216 mieszkańców gospodarujących na 1 123 dziesięcinach ziemi. Ponadto znajdowały się tu dwa wiatraki i cerkiew[8].

I wojna światowa znacznie uszczupliła liczbę ludności. Wiadomo, że wycofujące się wojska carskie stosowały taktykę „spalonej ziemi" ewakuując zakłady przemysłowe wraz z robotnikami, niszcząc obiekty użyteczności publicznej, ale i grabiąc dobytek mieszkańców opuszczanych ziem. Wiele wsi i miasteczek zostało w czasie odwrotu podpalonych. Przypuszczalnie większość mieszkańców Augustowa przemieściła się lub została ewakuowana w głąb Rosji, co wyjaśniałoby gwałtowny spadek liczby ludności po wojnie - w 1921 roku wieś zamieszkiwało 387 osób w 159 budynkach mieszkalnych. Tylko dwie osoby podały, że są katolikami narodowości polskiej, pozostali byli narodowości białoruskiej i wyznania prawosławnego. Miejscowość ówcześnie należała do gminy Wyszki[9].

Od czasów XVI wieku, gdy zakładano wieś, wiele gruntów zmieniało użytkowników i pierwotny układ własnościowy uległ wymieszaniu. Należało przeprowadzić komasację. Prace scaleniowe w latach dwudziestych prowadził Stanisław Bujnicki[10].

W okresie międzywojennym działał tu sklep spożywczy należący do Sz. Zabrockiego i Ostaszewicza[11].

W 1952 roku Augustowo zostało siedzibą urzędu gminy. Utworzono gminę Augustowo. W jej skład weszły miejscowości uprzednio należące do gmin Bielsk i Wyszki[12]. W 1954 roku z większej części miejscowości należących do gminy Augustowo powstała gromada Augustowo z Gromadzką Radą Narodową na czele[13].

Po wojnie w Augustowie funkcjonowała szkoła podstawowa. Według danych z 1981 roku była to jedyna szkoła w gminie, oprócz szkoły zbiorczej, posiadająca salę gimnastyczną[14].                 
Wierni z Augustowa w poprzednich wiekach należeli do parafii prawosławnej i unickich cerkwi w Bielsku. W końcu XIX wieku w Augustowie wybudowano pierwszą cerkiew prawosławną, później została rozbudowana. Obecnie w Augustowie funkcjonuje parafia pod wezwaniem Św. Jana Teologa z cerkwią w Augustowie, kaplicą cmentarną w Strykach oraz kaplicą cmentarną (Św. Pantelejmona) na uroczysku Borowiska[15]."

 (Fragment opracowania: „Historia Gminy Bielsk Podlaski" - AVALON, Lublin 2008)

SAMORZĄD

„Sołectwo jest jednostką pomocniczą Gminy Bielsk Podlaski. Organem stanowiącym (uchwałodawczym) sołectwa jest zebranie wiejskie grupujące wszystkich stałych pełnoletnich mieszkańców sołectwa. Organem wykonawczym sołectwa jest sołtys wspomagany przez radę sołecką składającą się z 5 członków. Kadencja sołtysa i rady sołeckiej trwa 4 lata. Dla prawomocności wyborów przeprowadzanych na zebraniu wiejskim wymagana jest obecność co najmniej 50% mieszkańców sołectwa uprawnionych do głosowania."

(Wyciąg ze Statutu Sołectwa Augustowo)

Poniżej przypominamy, jaki był skład samorządu wiejskiego oraz kto reprezentował miejscowość Augustowo w Radzie Gminy Bielsk Podlaski od 1990 roku:

I Kadencja 1990-1994 (od 27 maja 1990 r.)

Radny:

 Jan Zabrocki

Wybory sołtysa i rady sołeckiej:

Na ogólną liczbę 493 uprawnionych do wyboru mieszkańców obecnych było 45 osób, tj. 9%.

Zebranie odbyło się dnia 28 listopada 1990 roku.

Sołtys:

Jan Zabrocki

Rada sołecka:

1. Nowicki Borys

2. Wyszkowski Anatoli

3. Romańczuk Jan

4. Ostaszewicz Lucyna

II Kadencja 1994-1998  (od 19 czerwca 1994 r.)

Radny:

 Jan Zabrocki

Wybory sołtysa i rady sołeckiej:

Na ogólną liczbę 406 uprawnionych do wyboru mieszkańców obecnych było 59 osób, tj. 15%.

Zebranie odbyło się dnia 24 listopada 1994 roku.

Sołtys:

Jan Zabrocki

Rada sołecka:

1. Kozak Walenty

2. Nowicki Borys

3. Maliszewski Symeon

4. Laszewicz Bazyl

III Kadencja 1998-2002  (od 11 października 1998 r.)

Radny:

 Jan Zabrocki

Wybory sołtysa i rady sołeckiej:

Na ogólną liczbę 435 uprawnionych do wyboru mieszkańców obecnych było 39 osób, tj. 10%.

Zebranie odbyło się dnia 18 stycznia 1999 roku.

Sołtys:

Anatoli Wyszkowski

Rada sołecka:

1. Maliszewski Szymon

2. Wyszkowski Stefan

3. Nowicki Borys

4. Maliszewski Michał

IV Kadencja 2002-2006  (od 27 października 2002 r.)

Radny:

 Jan Zabrocki

Wybory sołtysa i rady sołeckiej:

Na ogólną liczbę 427 uprawnionych do wyboru mieszkańców obecne były 73 osoby, tj. 17,1%.

Zebranie odbyło się dnia 20 lutego 2003 roku.

Sołtys:

Anatoli Wyszkowski

Rada sołecka:

1. Wieremiejuk Piotr

2. Kozak Walenty

3. Nowicki Borys

4. Maksimiuk Aleksander

5. Maliszewski Szymon

V Kadencja 2006-2010  (od 12 listopada 2006 r.)

Radny:

Anatoli Wyszkowski

Wybory sołtysa i rady sołeckiej:

Na ogólną liczbę 440 uprawnionych do wyboru mieszkańców obecnych było 48 osób, tj. 11%.

Zebranie odbyło się dnia 19 lutego 2007 roku.

Sołtys:

Anatoli Wyszkowski

Rada sołecka:

1.  Wieremiejuk Piotr

2.  Wyszkowska Anna

3.  Kordziukiewicz Mikołaj

4.  Nowicki Borys

5.  Maksimiuk Elżbieta

VI Kadencja 2010-2014  (od 21 listopada 2010 r.)

Radny:

Anatoli Wyszkowski (do 15 listopada 2012 r.)

Elżbieta Maksimiuk (od 3 lutego 2013 r.)

Wybory sołtysa i rady sołeckiej:

Na ogólną liczbę 436 uprawnionych do wyboru mieszkańców obecnych było 49 osób, tj. 11%

Zebranie odbyło się dnia 24 lutego 2011 roku.

Sołtys:
Anatoli Wyszkowski (do dnia 15 listopada 2012 r.)

Jerzy Onacik (od 19 grudnia 2012 r.)

Rada sołecka:

1. Wieremiejuk Michał

2. Ignatiuk Irena

3. Wieremiejuk Piotr

4. Walczuk Wiesław

5. Wieremiejuk Ewa

SZKOŁA

Rada Gminy Bielsk Podlaski w dniu 18 października 2001 r. przyjęła uchwałę Nr XXIX/183/2001 w sprawie utworzenia Zespołu Szkół w Augustowie. Od dnia 1 września 2002 r.  Zespół Szkół tworzą: Szkoła Podstawowa oraz Gimnazjum.

Budynek, w którym aktualnie mieści się szkoła tworzą: stare skrzydło szkoły podstawowej poddane kapitalnemu remontowi w 1999 r. oraz dobudowana w 2001 r. część gimnazjum. Nowy budynek oddano do użytku 1 września 2001 r. Do obwodu Szkoły Podstawowej w Augustowie wchodzi 48 wsi, natomiast obwód Gimnazjum obejmuje wszystkie (61) miejscowości z terenu Gminy Bielsk Podlaski. Szkoła ma bardzo dobre warunki lokalowe i socjalne, dobrze wyposażone sale lekcyjne, w tym pracownie komputerowe, salę do nauki języków obcych, bibliotekę szkolną oraz salę gimnastyczną z zapleczem sportowym. Uczniowie mają zapewnione wyżywienie przygotowywane w stołówce szkolnej. Szkoła w Augustowie jest otwarta nie tylko dla uczniów, ale również i mieszkańców wsi, którzy mogą korzystać z księgozbioru Gminnej Biblioteki Publicznej oraz usług gabinetu stomatologicznego utworzonego w 2009 roku.

W ramach programu Ministerstwa Edukacji Narodowej „Radosna szkoła" na lata 2009 - 2015, przy Zespole Szkół w Augustowie został wykonany plac zabaw, na którym zamontowano urządzenia umożliwiające dzieciom ćwiczenia ruchowe oraz gry i zabawy.  Wszystkie zamontowane urządzenia spełniają obowiązujące normy i mogą być wykorzystywane przez najmłodszych bez obawy o ich bezpieczeństwo. Inwestycję zrealizowano z końcem 2011 roku.

Zespół Szkół w Augustowie wydał w 2005 roku ciekawą broszurę w ramach projektu edukacyjno-krajoznawczego „Jahusztowa - zapomniany świat". Projekt realizowały dzieci i młodzież gimnazjalna z Białoruskiego Klubu przy Zespole Szkół w Augustowie, a w pracach nad broszurą brali udział uczniowie, nauczyciele szkoły oraz Muzeum Małej Ojczyzny w Studziwodach. Ideą projektu było badanie i ochrona mikrotoponimów (nazw niewielkich obszarów terenu), historii i białoruskiego dialektu wsi Augustowo oraz prezentacja tych elementów szerszemu odbiorcy spoza wsi. Projekt dofinansowała Fundacja Wspomagania Wsi, a współwydawcą było Stowarzyszenie „Muzeum Małej Ojczyzny w Studziwodach". Podczas realizacji projektu ustawiono na terenie wsi i w najbliższej okolicy tablice przedstawiające historię i legendy miejscowości Augustowo oraz znaki i kierunkowskazy do najciekawszych miejsc.

OCHOTNICZA STRAŻ POŻARNA

Ochotnicza Straż Pożarna w Augustowie powstała w 1927 roku i była to jedna z najaktywniejszych jednostek w Gminie Bielsk Podlaski. Ukraińskie Pismo Podlasia „Nad Buhom i Narwoju" pisze: „Mimo upływu lat sprawność strażaków z Augustowa nie malała. Decyzją Komendanta Wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej w Białymstoku jednostkę OSP Augustowo zakwalifikowano do udziału w eliminacjach strefowych jednostek OSP w Nidzicy w woj. olsztyńskim (24.04.1993 r.). Strażacy z Augustowa nie zawiedli zajmując VI miejsce na 21 startujących jednostek, zakwalifikowując się do udziału w krajowych zawodach sportowo-pożarniczych w Krakowie.   Z dniem 23.03.1993 roku jednostka OSP Augustowo weszła w skład kompanii odwodowej i w dniu 24.09.1993 r. brała udział w ćwiczeniach z udziałem plutonów innych kompanii odwodowych na wyznaczonym obiekcie w mieście Bielsk Podlaski. Decyzją komendanta Głównego Straży Pożarnej z dnia 20.04.1995 r. jednostkę OSP Augustowo włączono do krajowego systemu ratownictwa gaśniczego. Strażacy z Augustowa nie tylko gasili i ćwiczyli lecz wykazali się dużym zapałem w pracach społecznych. Kilkanaście lat wstecz wybudowali nową remizę strażacką, zaś w 1994 r. zbiornik przeciwpożarowy o wymiarach 30x100 m. (...). Augustowscy strażacy uczestniczyli też w budowie cerkwi św. Pantelejmona, patrona chorych, na uroczysku Borowiska, na którą to budowę przekazali materiały budowlane pozostałe po zbudowaniu remizy."

Przy jednostce OSP Augustowo została utworzona Młodzieżowa Drużyna Pożarnicza, która wraz z jednostką OSP uczestniczy w organizowanych corocznie w Gminie Bielsk Podlaski gminnych zawodach sportowo-pożarniczych. Jednostka OSP Augustowo była gospodarzem zawodów zorganizowanych w 2010 r.  Zawody rozegrano na boisku sportowym przy Zespole Szkół, w dwóch konkurencjach: sztafecie pożarniczej
7 x 50 i w ćwiczeniu bojowym. Konkurowało 12 jednostek z całej gminy oraz 4 młodzieżowe drużyny pożarnicze. Nad prawidłowym przebiegiem rywalizacji czuwała komisja sędziowska powołana przez Komendanta Powiatowego Państwowej Straży Pożarnej w Bielsku Podlaskim.

INWESTYCJE

Uchwałą Nr XLIII/227/10  z dnia 27 sierpnia 2010 r. Rada Gminy Bielsk Podlaski zatwierdziła Plan Odnowy Miejscowości Augustowo na lata 2009-2016. Powstał on dzięki świadomości społecznej, aktywności i inicjatywie mieszkańców, którzy stwierdzili, że Augustowo ma szanse pełniejszego i bardziej dynamicznego rozwoju, który może wspomóc Unia Europejska dzięki licznym funduszom przeznaczonym na rozwój obszarów wiejskich. Plan Odnowy powstał właśnie po to, by stworzyć możliwości pozyskania środków pozabudżetowych pochodzących z funduszy krajowych i funduszy strukturalnych Unii Europejskiej oraz innych programów. Tekst Planu Odnowy jest dostępny w Urzędzie Gminy Bielsk Podlaski. W dokumencie tym wytypowane zostały  do realizacji m.in. następujące zadania:

• Modernizacja oświetlenia ulicznego (zrealizowano w 2010 r.),
• Budowa kanalizacji sanitarnej (zrealizowano w ramach działania „Podstawowe Usługi dla Ludności Wiejskiej" objętego „Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013", w okresie od listopada 2010 r. do lipca 2011 r., koszt inwestycji wyniósł  3.228.486,12 zł, z czego 1.657.716 zł to kwota pomocy, a 1.570.770,12 zł to wkład własny Gminy).
• Przebudowa drogi gminnej przy Zespole Szkół w Augustowie (w ramach inwestycji przewiduje się wykonanie w 2013 r. powierzchni bitumicznej na odcinku 300 m).
• Przebudowa świetlicy wiejskiej (remont świetlicy rozpoczęto w lutym 2012 r., zakończono w sierpniu 2012 r., koszt inwestycji w ramach działania „Odnowa i rozwój wsi" objętego PROW na lata 2007-2013 wyniósł 491.359,09 zł, z czego 176.072,00 zł to kwota pomocy, pozostała część w wys. 315.287,09 to wkład własny Gminy).

• W ramach programu Ministerstwa Edukacji Narodowej „Radosna szkoła" na lata 2009 - 2015, przy Zespole Szkół w Augustowie został wykonany plac zabaw. Inwestycję zrealizowano z końcem 2011 roku. Łączny koszt zadania to kwota w wysokości 217.545 zł, z czego 108.742 to środki z budżetu państwa.

Bielsk Podlaski, marzec 2013 r.

[1] Kondratiuk M, Nazwy miejscowe południowo - wschodniej Białostocczyzny, Wrocław 1974, s 21.

[2] Rudzki E, Polskie królowe. Żony Piastów i Jagiellonów, T. 1, Warszawa 1990, s 200.

[3] Wiśniewski J, Dzieje osadnictwa.....,s. 71.

[4] Lustracje województwa podlaskiego ....   s. 30.

[5] Romaniuk Z., Lustracja Bielska i starostwa bielskiego z 1602 roku, w: Bielsk Podlaski. Studia i materiały do dziejów miasta, 1999, s. 276.

[6] Kosieradzki H, Bielsk Podlaski, dzieje miasta, Bielsk Podlaski 1987, s. 103.

[7] Tamże,. s. 107.

[8] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, T XV, cz. 1, Warszawa 1900, s 51.

[9] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dnia 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., T. V, Województwo białostockie. Warszawa 1924, s.  30.

[10] Kosieradzki H, Bielsk Podlaski...., s. 221.

[11] Księga Adresowa....,.s 165.

[12] Jemielity W, Podziały......, s. 133.

[13] Tamże, s. 135.

[14] Falkowski W, Jedna z wielu [w:], Oświata....., 28-29.

[15] Strona internetowa prawosławnego dekanatu bielskiego.